Ustawodawca w Kodeksie karnym wykonawczym przewiduje możliwość udzielenia przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności w trzech przypadkach: ze względu na stan zdrowia skazanego, w związku z powołaniem go do obowiązkowej służby wojskowej oraz w sytuacji, gdy dalsze wykonywanie kary wiązałoby się ze zbyt poważnymi konsekwencjami dla samego skazanego lub jego najbliższej rodziny.
Przesłanki dotyczące stanu zdrowia skazanego oraz powołania do obowiązkowej służby wojskowej mają charakter obligatoryjny. Oznacza to, że w razie ich wystąpienia sąd zobowiązany jest do orzeczenia przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy stan zdrowia osadzonego w sposób obiektywny uniemożliwia dalsze odbywanie kary.
Warto jednak zaznaczyć, że samo pogorszenie się stanu zdrowia skazanego nie stanowi wystarczającej podstawy do udzielenia przerwy. Kluczowe znaczenie mają tutaj przesłanki medyczne wskazujące, iż osadzony nie jest zdolny do odbywania kary w warunkach izolacji penitencjarnej. Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że stan zdrowia skazanego powinien mieć charakter przejściowy i rokować poprawę, umożliwiającą w przyszłości powrót do odbywania kary.
Z kolei przesłanka dotycząca nadmiernie dotkliwych skutków dla skazanego lub jego rodziny ma charakter fakultatywny, co oznacza, że sąd każdorazowo podejmuje decyzję uznaniową, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności sprawy. Kara pozbawienia wolności z natury rzeczy generuje określone negatywne konsekwencje dla skazanych oraz ich bliskich. Udzielenie przerwy może być jednak uzasadnione w przypadkach, gdy skutki te przybierają szczególnie dotkliwą formę, odbiegającą od typowych trudności związanych z izolacją penitencjarną.
Do „ważnych względów rodzinnych”, które mogą uzasadniać zastosowanie tej instytucji, zalicza się sytuacje życiowe najbliższych członków rodziny skazanego, które mogą ulec poprawie dzięki jego osobistemu zaangażowaniu i obecności. Celem tej regulacji nie jest odsuwanie w czasie wykonania kary ze względu na zwykłe niedogodności, ale przeciwdziałanie skutkom o nadzwyczajnym ciężarze, które nie są możliwe do złagodzenia w inny sposób niż poprzez przerwę w odbywaniu kary.
