Przepisy procedury karnej zawierają odrębne regulacje dotyczące przesłuchiwania w ramach postępowania małoletnich pokrzywdzonych. W sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub w razie uwzględnienia wniosku dowodowego oskarżonego, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.
Przesłuchanie przeprowadza sąd (zawsze) na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Czynności takie powinny odbyć się niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku. W czynności przesłuchania może wziąć udział prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego. Zasadniczo czynności takiej nie powtarza się na rozprawie — gdy sprawa trafi już do sądu to podczas rozprawy, odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania.
W praktyce redakcja art. 185a kodeksu karnego sprawiła, że powstał spór na gruncie tego, w jakich sytuacjach ponowne przesłuchanie małoletniego powinno mieć miejsce oraz kiedy uwzględnienie takie wniosku jest obligatoryjne. Z jednej strony chodzi bowiem o zagwarantowanie skuteczniejszej ochrony małoletnich ofiar przestępstw przed wtórną wiktymizacją, z drugiej zaś o zagwarantowanie oskarżonemu konstytucyjnego prawa do obrony. Często czynności takie prowadzone są jeszcze na etapie przed postawieniem zarzutów lub w sytuacji, gdy podejrzany nie ustanowił jeszcze obrońcy w sprawie.
Na początku bieżącego roku do Sądu Najwyższego trafiło pytanie prawne jednego z sądów powszechnych:
„Czy żądanie ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego, o jakim mowa w art. 185a § 1 k.p.k., złożone przez oskarżonego, który w czasie pierwszego przesłuchania takiego świadka nie miał obrońcy, stanowi zwykły wniosek dowodowy, który powinien być oceniony przez sąd przez pryzmat art. 170 § 1 k.p.k. czy też stanowi ono podstawę obligatoryjnego przeprowadzenia czynności przesłuchania takiego świadka?”
Upraszczając, wątpliwość sądu dotyczyła tego, czy wniosek o ponowne przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego podlega ocenie jak każdy inny wniosek dowodowy w sprawie, czy też ma on charakter obligatoryjny (tzn. sąd ma obowiązek wniosek taki dopuścić i przeprowadzić ponownie czynność).
Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 17 stycznia 2024 roku (Sygn. akt: I KZP 6/23) wskazał, że żądanie ponownego przesłuchania w charakterze świadka małoletniego pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 14 sierpnia 2023 r.), złożone przez oskarżonego, który w czasie jego pierwszego przesłuchania nie miał obrońcy, stanowiło podstawę obligatoryjnego przeprowadzenia żądanej czynności procesowej, chyba że — z uwagi na stan psychiczny świadka — dowodu tego nie dało się przeprowadzić, albo zachodziły wyjątkowe, szczególnie uzasadnione okoliczności, z których wynikało, że przeprowadzenie powtórnego przesłuchania prowadziłoby do istotnych lub trwałych zaburzeń stanu psychicznego małoletniego pokrzywdzonego.
Podsumowując, w razie złożenia takiego wniosku ponowne przesłuchanie ma charakter obligatoryjny, chyba że wyklucza to stan psychiczny pokrzywdzonego małoletniego lub gdy przeprowadzenie powtórnego przesłuchania prowadziłoby do istotnych, lub trwałych zaburzeń stanu psychicznego małoletniego pokrzywdzonego.
