Fałszywe zenanie świadka stanowiące realizacje prawa do obrony nie stanowi przestępstwa.
Ustawodawca w treści art. 233 kodeksu karnego zawarł regulacje związane z odpowiedzialnością karną za składanie fałszywych zeznań przez świadka oraz odpowiedzialnością biegłych za złożenie fałszywej opinii. Z treści § 1 i 1a wnika, że:
Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Dobrem prawnym bezpośrednio naruszonym lub zagrożonym przez złożenie fałszywego zeznania jest mające zapaść w danym postępowaniu orzeczenie. Co ważne, nie jest nim dobro prawne uczestnika postępowania, w którym zeznanie zostało złożone, chyba że działanie to narusza również inny przepis, chroniący bezpośrednio dobro prawne tej osoby (np. cześć, godność osobistą, mienie).
Podmiotem przestępstwa może być wyłącznie świadek składający zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy (art. 233 § 1 i 1a kodeksu karnego), biegły, rzeczoznawca lub tłumacz (art. 233 § 4 i 4a kodeksu karnego) albo osoba składająca oświadczenie (art. 233 § 6 kodeksu karnego).
Uchwała Sądu Najwyższego.
W praktyce orzeczniczej wątpliwości budziła kwestia odpowiedzialności karnej świadka, który składając fałszywe zeznanie działał z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną. Zgodnie bowiem z treścią art. 42 ust. 2 Konstytucji RP każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania.
W dniu 9 listopada 2021 roku zagadnienie prawne opisane powyżej rozstrzygał Sąd Najwyższy odpowiadając na pytanie czy prawo do obrony, określone w art. 42 ust. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 6 k.p.k. dopuszcza możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w art. 233 § 1a k.k. przesłuchiwanego w charakterze świadka sprawcy czynu zabronionego, który w obawie przed grożącą mu odpowiedzialnością karną złożył fałszywe zeznanie.
Uchwała składu 7 sędziów.
Sąd Najwyższym orzekł, iż nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli — realizując prawo do obrony — zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy.
Uchwale nadano moc zasady prawnej.
Sygn. akt: I KZP 5/21
