Rozpoczniesz egzekucję przeciwko nieżyjącemu dłużnikowi? Komornik będzie mógł obciążyć Cię opłatą stosunkową.
Podstawa obciążenia wierzyciela opłatą stosunkową.
Nowa ustawa o kosztach komorniczych obowiązuje już przeszło trzy lata. Jedno z wprowadzonych wraz z jej wejściem w życie rozwiązań dotyczyło skutków oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela. Ustawa nakazuje bowiem w takiej sytuacji obciążać wierzyciela opłatą stosunkową w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia.
Art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 roku o kosztach komorniczych (Dz. U. z 2021 roku, poz. 210, tj. z dnia 1 lutego 2021 roku ze zm.)
W razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągniętą lub pobraną zwraca dłużnikowi. Przepisów art. 29 ust. 1-3 nie stosuje się.
Zgodnie z uzasadnieniem projektu nowej ustawy o kosztach komorniczych (druk nr 1581 ) ratio legis wprowadzonego rozwiązania miało stanowić założenie, że wierzyciel posiada najpełniejszą wiedzę o tym, czy zachodzi potrzeba wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Państwo nie powinno natomiast akceptować działań, w których złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji stanowi przejaw nadużycia prawa.
W kontekście powyższego wypowiedział się Sąd Najwyższy.
Najnowsza uchwała Sądu Najwyższego.
W dniu 27 stycznia 2022 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę o następującej treści:
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2022 roku, sygn. akt III CZP 36/22, LEX nr 3291887
“Złożenie przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego przeciwko zmarłemu dłużnikowi stanowi oczywiście niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego w rozumieniu art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych.”
Treść orzeczenia nie powinna raczej stanowić zaskoczenia. Z pewnością za “niecelowe” można uznać złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji ze świadomością śmierci dłużnika.
Brak jednak dodania w orzeczeniu słowa “świadome” w kontekście składania wniosku o wszczęcie egzekucji może w praktyce powodować niemałe kłopoty dla wierzycieli. W konsekwencji skuteczna windykacja należności stanie się jeszcze trudniejsza.
Negatywne konsekwencje dla wierzycieli.
Uchwała Sądu Najwyższego znacząco pogarsza sytuację wierzycieli oraz stanowi kolejne utrudnienie w egzekucji należnych świadczeń.
W skrajnych przypadkach – podążając za ustawą oraz omawianą uchwałą Sądu Najwyższego – należałoby zatem obciążyć wierzyciela opłatą egzekucyjną nawet w sytuacji, gdy dłużnik zmarł tuż po otrzymaniu przez wierzyciela tytułu wykonawczego. W takim przypadku jeżeli wierzyciel tego samego lub nawet kolejnego dnia złożyłby wniosek o wszczęcie egzekucji, działanie takie może zostać uznane za niecelowe. Wówczas chęć jak najszybszego uzyskania należnego świadczenia może skutkować niemiłym zaskoczeniem w postaci pobrania wysokiej opłaty stosunkowej. Wierzyciel de facto nie ma jednak w takiej sytuacji możliwości dowiedzenia się o śmierci dłużnika, zatem nie można mówić, że złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji stanowi przejaw nadużycia prawa.
Można przypuszczać, że komornicy nie będą wstępnie badać czy wierzyciel miał świadomość tego, że dłużnik nie żyje. Przeciwnie – należy spodziewać się automatycznego obciążania wierzycieli opłatami stosunkowymi z powołaniem na omawianą uchwałę Sądu Najwyższego.
Przy małych kwotach egzekwowanych świadczeń nie musi być to znaczącym problemem (choć warto zaznaczyć, że co dla jednego może się wydawać błahym wydatkiem, dla drugiego może być bardzo dotkliwym obciążeniem). Należy jednak mieć na względzie, że maksymalna opłata stosunkowa może wynosić nawet 50.000 złotych.
Sytuacji wierzycieli nie poprawia również fakt braku publicznego dostępu do rejestru PESEL. Weryfikacja śmierci dłużnika innymi prawnymi metodami jest natomiast często czasochłonna i kosztowna. Ciężko oczekiwać, aby wierzyciel przed każdym złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego poświęcał dodatkowe dni na poszukiwanie informacji o aktualnym stanie dłużnika. Często szybka reakcja w sprawach egzekucyjnych ma kluczowe znaczenie przy uzyskaniu zaspokojenia roszczenia.
Obrona przed opłatą stosunkową – pomoc prawna.
Postanowienie komornika o obciążeniu opłatą stosunkową nie musi od razu oznaczać, że taką opłatę wierzyciel będzie obowiązany bezwzględnie zapłacić. Istnieją bowiem środki ochrony prawnej, które mogą uchronić przed poniesieniem wysokich kosztów. Zaliczamy do nich skargę na czynności komornika oraz wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej.
Prawidłowo sporządzone przez doświadczonego prawnika pismo może sprawić, że opłata ulegnie znacznemu zmniejszeniu lub zostanie całkowicie uchylona.
W obecnej sytuacji prawnej pozostaje zatem zachować czujność, a także dochowywać należytej staranności w związku ze wszystkimi czynnościami dotyczącymi dochodzenia należności.
Autor:
