Coraz więcej osób występuje do sądu z żądaniem ubezwłasnowolnienia członka swojej rodziny. Niestety postępowania te zaliczają się do najtrudniejszych postępowań prawa cywilnego.
Przed wystąpieniem na drogę sądową warto zatem wiedzieć, czym jest ubezwłasnowolnienie oraz jakie niesie za sobą konsekwencje.
Ubezwłasnowolnienie to prawny proces, w którym osoba traci zdolność do podejmowania decyzji prawnych i życiowych. Może to wynikać z różnych przyczyn, takich jak zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność intelektualna lub inne okoliczności uniemożliwiające podejmowanie świadomych i rozsądnych decyzji.
Choć procedury związane z ubezwłasnowolnieniem różnią się w zależności od kraju i obowiązującego systemu prawno-ustrojowego, zazwyczaj wymagają zaangażowania sądu oraz udowodnienia braku zdolności do samodzielnego funkcjonowania. Celem takiego działania jest zabezpieczenie interesów i dobra osoby, która nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji.
W polskim systemie prawnym, ubezwłasnowolnienie polega na częściowym lub całkowitym pozbawieniu zdolności do czynności prawnych, tj. zdolności do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych poprzez np. zawarcie umów pożyczki, sprzedaży, darowizny.
Ubezwłasnowolnienie częściowe odnosi się do sytuacji, w której osoba nie traci pełnej zdolności do podejmowania decyzji prawnych i życiowych, ale może być ograniczona w pewnych obszarach lub okolicznościach. Przykładowo, osoba ta w życiu codziennym może być zdolna do podejmowania decyzji dotyczących opieki zdrowotnej czy finansów osobistych, ale może wymagać pomocy lub nadzoru w bardziej skomplikowanych lub istotnych kwestiach prawnych, takich jak np. rozporządzenie swoim majątkiem.
Ubezwłasnowolnienie całkowite, nazywane też ubezwłasnowolnieniem pełnym, ma miejsce, gdy osoba traci zdolność do podejmowania wszelkich decyzji prawnych i życiowych. Jest to zwykle skrajny przypadek, gdzie osoba nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować ani podejmować rozsądnych decyzji z powodu poważnych zaburzeń psychicznych, fizycznych lub innych przejawów niepełnosprawności.
Ubezwłasnowolnienie całkowite jest działaniem ostatecznym, stosowanym w przypadkach, gdy istnieje realne ryzyko zagrożenia zdrowia, bezpieczeństwa lub dóbr osoby niezdolnej do podejmowania decyzji. W tym przypadku celem jest zapewnienie jej odpowiedniej opieki, wsparcia i ochrony.
Przesłankami do ubezwłasnowolnienia mogą być:
- Brak zdolności do podejmowania decyzji
– osoba musi wykazywać brak zdolności do rozumienia konsekwencji swoich działań lub brak zdolności do spójnego wyrażania swoich potrzeb w kluczowych kwestiach życiowych lub prawnych. - Istnienie poważnych zaburzeń psychicznych lub neurologicznych
– tj. demencja, schizofrenia lub inne zaburzenia psychiczne, które uniemożliwiają właściwe funkcjonowanie. - Zagrożenie dla własnego bezpieczeństwa lub innych osób.
– jeżeli osoba ze względu na swoje braki w prawidłowym funkcjonowaniu jest narażona na ryzyko szkody dla siebie lub innych osób, może to stanowić podstawę do ubezwłasnowolnienia. - Konieczność ochrony majątku lub interesów osoby
– gdy istnieje potrzeba ochrony majątku lub innych interesów osoby, która nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji finansowych lub prawnych. - Decyzje dotyczące zdrowia i leczenia
– w niektórych przypadkach, gdy osoba nie może samodzielnie podejmować decyzji dotyczących swojego leczenia medycznego lub opieki zdrowotnej, ubezwłasnowolnienie może być stosowane w celu zapewnienia odpowiedniej opieki.
Z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie może wystąpić małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo, lub przedstawiciel ustawowy. Co istotne, zawsze należy mieć na względzie dobro osoby, której dotyczy wniosek.
