Ubezwłasnowolnienie ma na celu wyłącznie ochronę interesów oraz praw osobistych i majątkowych osoby, której wniosek dotyczy. W trakcie procesu orzekania o niezdolności do samodzielnego podejmowania decyzji sąd wysłuchuje strony i bada tę, której wniosek dotyczy. Analizuje też wszelkie dowody, które uzna za stosowne. W procesie niezbędna jest opinia biegłego lekarza.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Przesłanki do ubezwłasnowolnienia całkowitego zostały opisane art. 13 § 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Ubezwłasnowolnienie całkowite wiąże się z koniecznością ustanowienia dla osoby ubezwłasnowolnionej opieki, chyba że pozostaje ona jeszcze pod władzą rodzicielską.
Do zadań opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej zalicza się:
- sprawowanie pieczy nad osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną,
- zarządzanie jej majątkiem,
- reprezentowanie jej wobec osób trzecich.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Zgodnie z art. 16 § 1 kodeksu cywilnego osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności uzależnień od alkoholu i narkotyków, w przypadku kiedy jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie dokonywać czynności związanych z umowami powszechnie zawieranymi w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Ma też możliwość podejmowania działań nie będących zobowiązaniami, np. zlecenia i rozporządzenia, czyli np. kupno, sprzedaż. Dla ważności decyzji związanych z pozostałymi czynnościami prawnymi potrzebna jest zgoda kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo.
Osoby uprawnione do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie
Katalog osób uprawnionych do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe został zawarty w art. 545 k.p.c.
Uprawnieni do złożenia powyższego wniosku są:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek,
- krewni w linii prostej oraz rodzeństwo osoby, której dotyczy wniosek,
- przedstawiciel ustawowy osoby, której dotyczy wniosek.
