Istotą separacji formalnej w Polsce jest uchylenie wspólnoty małżeńskiej, jednak bez prawa wstępowania przez małżonków w nowy związek małżeński oraz bez zniesienia niektórych obowiązków ich wiążących, jak na przykład obowiązku wzajemnej pomocy.
Przebieg sprawy o separację
Separację można uzyskać w trybie nieprocesowym lub w normalnym procesie. W obu trybach do uzyskania orzeczenia o separacji niezbędne jest wykazanie zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego definiowanego jako więź na płaszczyznach: uczuciowej, fizycznej i ekonomicznej.
Co ważne z perspektywy małżonków wnioskujących o separację, sąd nie orzeknie separacji jeśli na jej skutek miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków lub jeśli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.