Praca zdalna w Polsce – jakie są prawa pracownika i pracodawcy?
Pandemia COVID-19 w znaczącym stopniu wpłynęła na rynek pracy i przyspieszyła proces cyfryzacji wielu zawodów. Praca zdalna – dotychczas stosunkowo rzadko praktykowana – w ciągu kilku miesięcy stała się powszechnym modelem wykonywania obowiązków.
Wymusiło to także refleksję ustawodawcy nad koniecznością dostosowania przepisów prawa pracy do nowej rzeczywistości. Ale czy wprowadzone zmiany są wystarczające, by nadążyć za dynamicznym rynkiem pracy?
Nowelizacja Kodeksu pracy – nowe ramy prawne
Do marca 2023 roku regulacje dotyczące pracy zdalnej miały w Polsce charakter tymczasowy – opierały się głównie na przepisach tzw. „ustawy covidowej”. Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie 7 kwietnia 2023 r., wprowadziła do systemu prawnego długo oczekiwane, kompleksowe regulacje dotyczące pracy zdalnej.
Zgodnie z nowymi przepisami, praca zdalna może być wykonywana w całości lub częściowo poza siedzibą pracodawcy – w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą, z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Uzgodnienie to może nastąpić zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i w jej trakcie.
Nowelizacja przewiduje także tzw. pracę zdalną okazjonalną, wykonywaną na wniosek pracownika, do 24 dni w roku kalendarzowym.
Jest to elastyczne rozwiązanie dla tych, którzy nie chcą lub nie mogą pracować zdalnie na stałe, ale potrzebują czasowego dostosowania miejsca pracy do okoliczności życiowych.
Obowiązki pracodawcy i prawa pracownika
Z perspektywy pracodawcy, nowe przepisy oznaczają istotne obowiązki. Pracodawca ma obowiązek:
- dostarczyć narzędzia i materiały niezbędne do pracy zdalnej,
- pokryć koszty energii elektrycznej i usług telekomunikacyjnych,
- zapewnić pracownikowi wsparcie techniczne,
- zadbać o ochronę danych przetwarzanych w warunkach pracy zdalnej.
Z kolei pracownik musi potwierdzić, że jego miejsce pracy zdalnej spełnia wymagania BHP, chociaż w praktyce pracodawca ma ograniczoną możliwość weryfikacji tego stanu faktycznego. Może przeprowadzić kontrolę miejsca pracy, ale tylko za zgodą pracownika, co rodzi pytania o skuteczność egzekwowania obowiązków z zakresu bezpieczeństwa pracy.
Dodatkowo, nowe przepisy wymagają wprowadzenia regulaminu pracy zdalnej lub zawarcia porozumienia ze związkami zawodowymi. W mniejszych firmach może to stanowić wyzwanie organizacyjne i formalne.
Czy przepisy nadążają za praktyką?
Choć regulacje wprowadzone w 2023 roku były potrzebne, szybko okazało się, że nie wszystkie aspekty pracy zdalnej zostały uwzględnione. Ustawodawca nadal nie uregulował:
- kwestii pracy zdalnej wykonywanej z zagranicy (co rodzi problemy podatkowe i ubezpieczeniowe),
- rozliczania czasu pracy w elastycznym modelu zadaniowym,
- zagadnień związanych z długotrwałą izolacją społeczną pracowników zdalnych.
Wątpliwości budzi również sposób kontrolowania efektywności pracy zdalnej, prawo do bycia offline (tzw. „right to disconnect”), a także wpływ pracy zdalnej na relacje zespołowe i integrację w miejscu pracy.
Przyszłość elastycznej pracy
Praca zdalna to już nie tylko benefit, ale często standard oczekiwany przez pracowników – zwłaszcza młodszego pokolenia. W obliczu rosnącej popularności tzw. pracy hybrydowej (łączącej pracę w biurze i w domu) oraz zjawiska cyfrowego nomadyzmu, konieczne staje się dalsze dostosowywanie przepisów prawa pracy.
Polska nie jest w tym zakresie odosobniona. Podobne wyzwania podejmują państwa Unii Europejskiej, które również próbują łączyć elastyczność rynku z ochroną pracownika. W niektórych krajach, jak Francja czy Hiszpania, już wprowadzono przepisy regulujące prawo pracownika do wyłączenia służbowych urządzeń po godzinach pracy.
Podsumowanie
Nowelizacja Kodeksu pracy była bez wątpienia krokiem w dobrym kierunku, ale to dopiero początek większej zmiany. Świat pracy ewoluuje szybciej niż prawo – co wymaga od ustawodawcy elastyczności, otwartości na nowe modele zatrudnienia i gotowości do ciągłego aktualizowania przepisów. Praca zdalna przestała być wyjątkiem – stała się częścią nowej normy, do której system prawny musi się nieustannie adaptować.
Masz pytanie? Napisz do nas!
Planujesz wprowadzenie pracy zdalnej w swojej firmie lub chcesz sprawdzić, czy Twoja umowa jest zgodna z aktualnymi przepisami? Skontaktuj się z naszą kancelarią – oferujemy kompleksową pomoc prawną w zakresie prawa pracy. Przygotujemy regulamin pracy zdalnej, przeanalizujemy Twoje obowiązki jako pracodawcy lub prawa jako pracownika i doradzimy najlepsze rozwiązania.
