W tym i kolejnych artykułach postaramy się przybliżyć na czym polegać mają proponowane zmiany, w którym kierunku idą, jak obecnie wygląda regulacja w zakresie planowanych zmian oraz jakiej oceny proponowanych zmian należy się spodziewać.
Wyeliminowanie ograniczenia decyzyjności sądu stanowiskiem prokuratora w zakresie decyzji o nadzwyczajnym złagodzeniu kary.
W tej kategorii zmian mieści się w szczególności instytucja tzw. „małego świadka koronnego”, określona w art. 60 § 3 Kodeksu karnego. Obecnie sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia – jedynie na wniosek prokuratora.
Konieczność wniosku prokuratora wprowadzona została przez art. 1 pkt 18 lit. a ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. (Dz. U. z 2022 r., poz. 2600) zmieniającej k.k. z dniem 1 października 2023 r. Głosy krytyczne kierowane były przede wszystkim co do ograniczenia swobody sędziowskiej w zakresie korzystania ze wskazanej instytucji.
Proponowane zmiany oznaczają w praktyce powrót do poprzedniego rozwiązania, przewidującego możliwości zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary uzależnionego wyłącznie od decyzji sądu, bez konieczności uzyskania wniosku prokuratora. Zmianę tę ocenić należy pozytywnie, gdyż wymiar kary, w tym możliwość zastosowania dobrodziejstwa złagodzenia tejże kary, powinien w całości zależeć od organu powołanego do jej wymierzenia, a więc od sądu.
Uproszczenie procedury wnoszenia subsydiarnego aktu oskarżenia przez odstąpienie od konieczności zaskarżania do prokuratora nadrzędnego postanowienia o zaniechaniu ścigania.
Rolą subsydiarnego aktu oskarżenia jest to, aby pokrzywdzony, w którego sprawie nie wniesiono aktu oskarżenia, miał szansę samodzielnie tego dokonać, w przypadku gdy organy postępowania przygotowawczego odmówiły wszczęcia tego postępowania, lub prowadząc je, następnie umorzyły.
Obecnie, gdy pokrzywdzony wykorzystał przysługującą mu drogę i uzyskał dwukrotnie postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego, a dodatkowo zaskarżył drugie z tych postanowień do prokuratora nadrzędnego, a ten utrzymał je w mocy, nabywa on prawo do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia.
Proponowana zmiana ma uprościć całą procedurę poprzez odstąpienie od konieczności zaskarżenia do prokuratora nadrzędnego postanowienia o zaniechaniu ścigania. Zmiana ta w dużym stopniu może przyczynić się do przyspieszenia postępowania. W wielu przypadkach decyzja prokuratora była utrzymywana przez prokuratora nadrzędnego, co czyniło wymóg zaskarżenia do niego decyzji prokuratora prowadzącego postępowanie bezprzedmiotowym.
Wydłużenie terminu do wniesienia apelacji do 30 dni w sprawach, w których doszło do przedłużenia terminu do sporządzenia uzasadnienia.
Zasadą jest, że termin na wniesienie apelacji wynosi 14 dni. Kodeks postępowania karnego przewiduje w tym przypadku pewne wyjątki. Taki stanowi choćby tryb postępowania przyspieszonego, w którym termin ten wynosi 7 dni. Ustawa nie przewiduje jednak możliwości przedłużenia terminu do wniesienia apelacji, choć jednocześnie przewidziana została taka możliwość dla sądu sporządzającego pisemne uzasadnienie wyroku.
Możliwość wydłużenia terminu na wniesienie apelacji przewiduje choćby Kodeks postępowania cywilnego. W przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku, termin na wniesienie apelacji również zostaje przedłużony i wynosi 3 tygodnie.
Planowana zmiana zakłada wydłużenie terminu do wniesienia apelacji do 30 dni w sprawach, w których doszło do przedłużenia terminu do sporządzenia uzasadnienia. Jest to zmiana długo oczekiwana i aprobowana przez środowisko prawnicze. Wielokrotnie stanowisko w tym zakresie zajmowane było również przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który ostatni raz z takim wystąpieniem do Ministra Sprawiedliwości zwrócił się w lipcu tego roku.
Rzecznik zwrócił uwagę na konieczność przedłużenia terminu w sprawach szczególnie skomplikowanych, w których uzasadnienie wyroku jest obszerne. Dodatkowo, przedłużenie terminu może pozytywnie wpłynąć na poziom wnoszonych apelacji, zwłaszcza wtedy, kiedy obrońca lub pełnomocnik w sprawie został ustanowiony dopiero po wydaniu wyroku w I instancji, co nierzadko ma miejsce. Osoba taka od początku musi zapoznać się ze sprawą, co w sprawach skomplikowanych może być niezwykle trudne, mając na uwadze stosunkowo krótki czas na wniesienie apelacji.
Planowana zmiana zdaje się świadczyć o wsłuchaniu się w głos środowiska prawniczego, które od lat postulowało możliwość wydłużenia terminu do wniesienia apelacji w sprawach karnych.
