Projekt ustawy o sądach pokoju.

Prezydent Andrzej Duda w dniu dzisiejszym przedstawił szczegóły projektu ustawy o sądach pokoju. Zgodnie z założeniami projektu Sąd pokoju działa na obszarze właściwości sądu rejonowego. Jeden sędzia pokoju ma przypadać na nie więcej niż 10 000 mieszkańców. W uzasadnionych przypadkach na obszarze właściwości sądu rejonowego może być utworzony więcej niż jeden sąd pokoju. Prezesem sądu pokoju jest prezes sądu rejonowego, przy którym działa sąd pokoju.

Kto może zostać sędzią pokoju?

Sądy pokoju rozpoznają̨ sprawy lub pełnią inne czynności na obszarze właściwości sądu pokoju w jednym albo większej liczbie budynków lub lokali, do których tytuł prawny posiada gmina w ramach posiadanych zasobów. Sąd pokoju może również̇ rozpoznawać sprawy lub pełnić  inne czynności w budynku sądowym sądu rejonowego, jeżeli znajduje się on na obszarze właściwości sądu pokoju.

Na sędziego pokoju może zostać wybrana osoba, która:

1. ma prawo wybieralności w wyborach sędziów pokoju;
2. ma wyłącznie obywatelstwo polskie;
3. nie toczy się przeciwko niej postepowanie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4. jest nieskazitelnego charakteru;
5. ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;
6. przez co najmniej trzy lata wykonywała czynności wymagające wiedzy prawniczej bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej, stosowaniem lub tworzeniem prawa;
7. jest zdolna, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego;
8. w dniu głosowania nie ukończyła 70 lat;
9. nie pełniła służby zawodowej, nie pracowała lub nie była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2021 poz. 177);
10. nie była sędzią, który orzekając uchybił godności urzędu sprzeniewierzając się̨ niezawisłości sędziowskiej, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem;
11. nie została ukarana karą dyscyplinarną złożenia sędziego z urzędu ani sędziego pokoju z urzędu.

Sędzia pokoju po 5 latach pełnienia funkcji będzie mógł przystąpić do egzaminów prawniczych: adwokackiego, notarialnego, radcowskiego i komorniczego bez konieczności odbywania aplikacji. Wbrew pierwotnym doniesieniom mediów pełnienie funkcji sędziego sądu pokoju nie będzie dawało możliwości ubiegana się o nominacje na sędziego sądu rejonowego.

Zakres spraw.

Do właściwości sądów pokoju mają należeć sprawy o zawezwanie do próby ugodowej, o alimenty, o naruszenie posiadania oraz rozpoznawane w postepowaniu uproszczonym. Sądy pokoju rozpoznawać mają również spawy o wykroczenia oraz sprawy o niektóre występki. Projekt ustawy przewiduje również katalog przypadków, w których nienależnie od kwalifikacji prawnej czynu sprawa nie będzie rozpoznawana przez sąd pokoju. Do przypadków takich należą między innymi sprawy, w których zachodzi potrzeba zasięgnięcia opinii biegłego w trakcie postępowania czy też sprawy, w których oskarżony jest pozbawiony wolności.

Wyrok ugodowy w postępowaniu karnym.

Projekt ustawy przewiduje możliwość wydania przez Sąd wyroku ugodowego. Sąd pokoju na każdym etapie postępowania może przedstawić oskarżonemu propozycję wyroku ugodowego. Wyrok ugodowy zostaje wydany, jeżeli oskarżony wykona, w określony sposób i w określonym terminie, obowiązek naprawienia szkody lub obowiązek zadośćuczynienia pokrzywdzonemu. Jeżeli oskarżyciel publiczny i pokrzywdzony nie sprzeciwiają się propozycji sądu, zaś oskarżony wyrazi zgodę̨ na wyrok ugodowy, sąd pokoju nałoży określony obowiązek na podsądnego i niezwłocznie zakreśli termin do jego wykonania. Termin nie może być dłuższy niż 30 dni. Sąd wyznacza kolejne posiedzenie na dzień przypadający po upływie tego terminu, zobowiązując strony do stawiennictwa bez odrębnych wezwań́ i zawiadomień. W przypadku wykonania obowiązku sąd niezwłocznie ogłasza wyrok o treści zgodnej z propozycją ugodową.

Kontrowersje wokół projektu.

Pomimo krótkiego okresu czasu od publikacji projektu ustawy, projekt ten budzi spore zastrzeżenia środowisk prawniczych. Najczęściej wskazuje się na brak stosownych uregulowań w Konstytucji RP czy też brak odpowiedniego doświadczenia wynikający z bardzo ogólnego zapisu kompetencji potencjalnego kandydata dotyczącego „wykonywania czynności wymagających wiedzy prawniczej związanych ze świadczeniem pomocy prawnej, stosowaniem lub tworzeniem prawa”.

Pozostaje Nam śledzić dalsze losy projektu ustawy.